Л.БАТТУЛГА: ААВ ШИГЭЭ ГАГНУУРЧИН БАЙСАН БОЛ АЛДААГ МИНЬ ХЭН Ч ШҮҮХГҮЙ БАЙЛАА

 Гавьяат жүжигчин Б.Баттулга буюу Аглууг энэ удаагийн “Хүмүүс” буландаа урилаа. Өнгөрсөн тавдугаар сард “Сэрүүн хасын нууц” жүжгээ толилуулснаас хойш уран бүтээлээ завсарласан Х ТҮЦ хамтлагийнхан өнгөрсөн бямба гаригт “Нэг өдрийн хаан” тоглолтынхоо нээлтийг хийжээ.

-Тоглолтоо яагаад Рокит Бэйгийн дуугаар нэрлэсэн юм бэ?

-Рокит Бэйгийн дуугаар нэрлэсэнээ чамайг хэлэхэд л анзаарлаа. Хар гэртээ хаан, бор гэртээ богд гэдэг шиг монголчуудыгаа өөрөө өөртөө эзэн болж, эх орныхоо хаан нь байж, нүдний цөцгий мэт хайрлан хамгаалахыг уриалан бэлгэшээж өгсөн нэр. Энэ тоглолтоор хүний сэтгэл хөдлөлийг дээд цэгт нь хүргэж хоёрхон цагийн дотор их зүйлийг үзүүлэхээр зорьсон. Урьд нь нэг шоу 4-5 үзүүлбэртэй байсан бол энэ удаагийнх нь дотроо 5-10 үзэгдэлтэй. -“Аянгын бороо” жүж гийг давж гарах зохиол хайсаар олон жилийн дараа “Сэрүүн хасын нууц”-ыг тоглосон гэсэн. Үзэгчдийн таашаалд нийцсэн ч дандаа хятад жүжиг тоглолоо гэж шүүмжилж харагдсан.

-“Сэрүүн хасын нууц”-ыг тоглоход үзэгчид босож алгаа ташиж байсан нь бидний амжилт болов уу. Гэхдээ тэр алга ташилт биднээс их зүйлийг нэхэж үлдсэнийг ойлгосон. Өмнөх амжилтаа давах шинэ жүжгийн эрэлд хатаж байна. Дорнын зохиол жүжигчнээс их зүйлийг шаарддаг, хэлэх санаа нь хурц байдаг. Хаа нэгэн газар Монголын зохиолчдын сайн зохиол байж л байгаа. Бид голж шилсэндээ биш, “Аянгын бороо”-г гүйцэх жүжиг олохыг хичээсэн. Дараагийн удаа Монголынхоо хуучны жүжгийг сэргээж тоглох ч юм уу, эсвэл бүр БНАСАУ-ын амьдралыг харуулсан жүжиг ч тоглож болох юм.

-Хошин урлаг ихэс дээдсийг шүүмжилж үүссэн түүхтэй. Урлаг нийгэмд нөлөөлж, хүмүүжүүлж, гэгээрүүлэх үүрэгтэй. Гэтэл үүргээ биелүүлэхгүй маазарсан үг хэллэг зохиож, хөнгөн наргиа хийдэг болсон гэж шүүмжлэх хүн олон. Энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

-Хошин урлагийг үгүйсгэдэг олон салбар бий. Урлагийнхан ч янз бүрээр ярьдаг. Тамын тогооны үлгэр шиг сайн яваа нэгнээ доош нь татдаг. Төрөл, жанрын хувьд шүүмжлэх нь зөв өө. Тухайлбал , намайг дандаа архичны дүрд тоглодог, Аглуу шиг архичин гэж юу байх вэ гээд л шүүмжилж байсан. Зөв өө зөв, алдаагаа ухамсарлая. Гэхдээ нэг хүн ч болтугай архи битгий уугаасай гэж боддог болохоос архичин болоосой гэж хүсдэггүйг зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Хошин урлаг алиа салбадайгаас үүсэлтэй. Тэр нь хааныг зугаацуулагч байсан гэдэг. Үгүй. Үнэндээ хаантай цуг уйлдаг, инээдэг, төрийн хэргийг мэддэг зөвлөгч байсан. Инээдмийн төрөл одоо Сэргэн мандалтын үеийнхээс тэс өөр болж хөгжсөн. Бид сонгуулийн тухай, биеэ үнэлэгч, өрх толгойлсон эх, өн чин ядуу хүүхдүүд, сайн, муу хүний тухай үзүүлж, төр засаг, нийгмийг шүүмжилдэг шүү дээ. Фэйсбүүк хуудсаар “Аглуу ах тоглолтынхоо үеэр үгээ буруу хэлчихсэн хахаха”, “Та нар нэгнийгээ дуурайж байна” гээд л бидэнтэй шууд харилцаж байна. Үзэгчид арын өрөөнд хүрч ирээд “Та гутлаа тосолдоггүй юм уу, таргалаад байна тураарай” гэж үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой болсон. Энэ бол ардчиллын буян. Хүн баярлаж, гутрахаараа, уурлахаараа яадгийг, итгэл найдвар, нөхөрлөл гэж юу байдгийг бүгдийг харуулдгаараа хошин урлаг агуу. Хошин урлагаа өмөөрч хаана ч хэнтэй ч маргахад бэлэн.

-Нээрэн, яагаад жин нэмээд байна вэ?

-Зун л таргалчихлаа. Сувилалд яваад сайхан амарч байхдаа өөрөөсөө хоол харамлахыг хүссэнгүй. Таргалж, турах нь миний хэрэг л дээ. Гэхдээ би үзэгчдийн үйлчлэгч учир “Өө нөгөө Аглуу чинь биеэ даахаа больж дээ хөөрхий” гэж хэлүүлэх эрхгүй. Миний жин ихэнхдээ 83 кг байдаг. Удахгүй жиндээ очно оо.

-Манай нэгэн хошин урлагийн хамтлагийнхан япон жүжигчдийн бүтээлээс хулгайлан сурталчилгаагаа хийсэн нь фэйсбүүк хуудаст нийтлэгдсэн байна лээ. “Х ТҮЦ” хулгайлдаггүй гэж бардам хэлж чадах уу?

-Ковер буюу дуурайх нь аль ч улсад байдаг. Өдгөө бид даяаршсан нийгэмд амьдарч байна. Японд гарсан хошин тоглолтыг монголчууддаа үзүүлэх зорилгоор яагаад үлгэрлэж болохгүй гэж. “Доржийн хүүхдийг хар даа. Түүн шиг онц сур” гээд эцэг эхчүүд харьцуулдаг шүү дээ. Бид нэгнийгээ дуурайж л амьдардаг. Гэхдээ энэ хуулбарлах гэсэн үг биш. Хөрш айл гоё хаалга хийлгүүлсэн байвал хаанаас авсныг нь шохоорхдог ч яг адилханыг авдаггүй, арай өөрийг л сонгодог биз дээ.

-Ба бэ-гүй дуурайх тухай яриад байна л даа.

-Улайм цайм дуурайсан бол буруу. Манай хамтлаг дуурайж байгаагүй. Миний эх орон сайхан орон гээд Аглуу хэлснийг өөр хүн давтаж хэлбэл утгагүй. Харин “Эх орон” сэдвээр өөр өөрийн санааг илэрхийлж бол но. Бидний ши нэ тог лолтод “Дарангуй лагч” киног хошин байдлаар дуурайсан.

-Танай хамтлагт Онон, Одончимэг, Бархүү, Туяа гээд олны мэддэг жүжигчин хэдхэн болчихож. “Сэрүүн хасын нууц” жүжигтээ өөр жүжигчдийг урьж тоглуулсан. Танайхаас гарсан Нарансолонго, Батаа, Төтө, Тэмүүжин нарын орон зай дутагдаж байна уу?

-Хүн хүнээр дутна гэдэг. Харин урлаг хэзээ ч хүнээр дутдаггүй гэсэн хатуу зарчимтай. Пионерийн ордны драмын дугуйланд явдаг байхад хичээлдээ хоцроод ирэхэд багш “Чи зайл, урлаг хүнээр дутдаггүй” гэж байсан. Оюутан байхад хичээл таслаад сургуулиас хөөгдөх дээрээ тулахад “Чам шиг юмаар урлаг дутахгүй” гэсэн. “Тийм дээ, надаас илүү сайн жүжигчин бий” гэж дотроо бодож, хичээсээр өдий хүрсэн. Урлаг од болгох хүчтэй ч нэг л өдөр “Та хэрэггүй явж болно” гээд хөөж чадна. Онгирч сагсуурах л юм бол дуусна гэсэн үг.

-Танайх олон шинэ жүжигчинтэй болжээ. Үзэгчид шинэ хүнийг хүлээж авахдаа удаан гэдэг. Шинэ боловсон хүчиндээ юуг чухалчлан сургадаг вэ?

-Дэлгүүрт ороход урьд нь идэж байгаагүй шинэ талх байвал сонирхдог. Үнэр, амт, сав баглаа, болц нь сайхан, үртсийг нь ч хаяхаас хайран талх байвал дараа нь дахиад авна шүү дээ. Хутга даахааргүй хатуу захтай, гол нь түүхий байвал тоож харахгүй. Тий мээс үзэгчдийн таашаалд ний цүүлж, өөрийгөө худалдаж чадвал уран бүтээлчийн амьдрал, сай хан ирээдүй нээлттэй. Би хөлбөмбөгт дуртай учир хамтлагийнхнаа “Барселона” багтай зүйрлэдэг. Одноо, Онон гэлтгүй сэлгээний тоглогч хүртэл гоол оруулдаг байх хэрэгтэй. Хэзээ тоглуулах бол гэж хүлээж суулгүй, би гоол хийе гэж зориглодог хүн л амжилтад хүрнэ.

-Бооёо мундаг, Аглуу чадварлаг, Эрдэнэзаан авьяастай гээд л үзэгчид өөр өөрийнхөөрөө дүгнэдэг. Таныхаар хэн хамгийн сайн жүжигчин бэ. Та аль түвшинд явна вэ?

-Би хошин урлагийнхандаа бүгдэд нь хайртай. Тэд ч надад хайртай. Тэгэхээр би нэг их муу түвшинд орохгүй байгаа биз? Өөрийгөө хамгийн сайн нь гэж хэлэхгүй ч чадварлаг жүжигчидтэй нэг үед тоглож байгаа учир бид адил хэмжээнийх. Заавал нэгийг нэрлэ гэвэл Одноо эгчийгээ хэлнэ ээ. 1993 оны хавар ахлах ангид байхдаа УДЭТ-т хулгайгаар орж, суудлын араар нуугдаад “Ялтан” жүжгийн бэлтгэлийг үзэж байлаа. Одноо эгч тэргэнцэр дээр суучихсан хөл нь хөлдсөн хүүхдийн дүрд, тоглож байхыг хараад ямар мундаг эгч вэ гэж бодож байлаа. Харин одоо уулзана гэж төсөөлж ч байгаагүй эгчийнхээ нөхөр, нууц амраг, дүү, аав, ах нь болж хамтран тоглож байна.

-17 жил тайзан дээр амьдарлаа. Энэ хугацаанд амьдралынхаа олон чухал мөчийг тайзнаа өнгөрүүлсэн биз ээ. Тайзнаа гарахад хамгийн их сэтгэл хөдөлж байсан үеэсээ дурсахгүй юу?

-Анх 1986 онд Хүүхдийн ордны тайзан дээр гарч байлаа. Харин 1997 онд УДЭТ-т ороод “Ижил хүйстэн” жүжгийн гол дүрд тоглож байсан үе өнөөдрийг хүртэл мартагддаггүй. Театрын 40 гаруй жүжигчид намайг харж, үзэгчдийн өмнө гарч байна гэж бодохоор эмээж байлаа. Аль сонин гэдгийг нь санахгүй байгаа ч тэр жүжигт тоглоод 12 дугаар сарын 10-нд нь анхныхаа ярилцлагыг өгсөн. Хайчилбарыг нь одоо хүртэл хадгалдаг. Тэр сонингоо 00- ын өрөөнд ч, орондоо орсон ч ахин дахин уншаад л баярлаж байсан.

-Сонин гэснээс би ярилцлага авахдаа хүмүүсийг ийм тийм гэж дотроо дүгнэдэг ч өөрөө ярилцлага өгөхөд ямар байдаг бол гэж үргэлж боддог. Танд ярилцлага өгөх ямар санагддаг вэ?

-Нэг ярьсан зүйлээ давтахгүй юмсан гэж хичээдэг. Танай сонинд өгсөн ярилцлага өөр сонингийнхтой ижил байвал намайг тоть шиг ярьснаа давтдаг, эсвэл та нарыг ярилцлагаа хоорондоо солилцдог гэж ойлгоно шүү дээ. Сүүлийн үед сонин хэвлэлд ярилцлага өгөхөөс жаахан халширдаг болсон. Аглуу өөрийгөө магтлаа гэнэ, зарим цахим хуудсууд яриа өлгөж аваад янз бүрээр бичнэ. Хүний сэтгэлийг нэг тийм сонин болгочихдог юм байна. Заримдаа би одоо ямар ч ажил хийгээд байна даа, аав шигээ гагнуурчин ч юм уу энгийн хүн байсан бол миний алдааг хэн ч шүүхгүй дээ гэж боддог.

-Тулга гэдгийг тонгоруулаад Аглуу нэртэй болсон уу. Нэрнийхээ түүхийг хуваалцахгүй юу?

-Сүртэй түүх байхгүй ээ. V ангид байхад л хүүхдүүд ингэж дууддаг болсон. Одоо ч жинхэнэ нэр шиг болчихож. Сүмийн орой дээрх хоёр бодь гөрөөсийн эрийг нь Оглуу гэдэг юм билээ. “Тэрийг бэлгэдэж нэрээ өгсөн үү” гэж нэг лам асуухаар нь “Тийм” гээд л хэлчихсэн.

-Монгол хүн болж төрснөөрөө хэзээ хамгийн их бахархаж байв?

-Гадаадад наадамд оролцох бүртээ бахархана шүү дээ. “Монголиа” гээд дуудахаар нь дээлтэйгээ гараад л “Хөх тэнгэртэй эзэн Богд Чингис хааны нутгийн монгол жүжигчин мэндчилж байна. Яс үндэс, хэл соёл өөр ч та бүхэнтэй ижил мэргэжилтэй болсондоо бахархдаг” гэж хэлэхээр баярлаад сүйд болно. Би гадаадад 50-иас илүү хонож чадахгүй юм билээ. Утаатай, түгжрэлтэй ч миний эх орон хамгийн сайхан. Нутагтаа ирээд онгоцны буудлаас такси бариад цонхоор нь цээжээ гаргахаар ай даа сайхан шүү дээ. Нүднээс нулимс урсаад 10, 20 жил нутагтаа хөл тавиагүй хүн шиг юм болно.

-Зүрхээ дагах нь их үү, тархиа дагах нь элбэг үү?

-Мэдээж зүрхээ дагана. Аливааг чин сэтгэлээсээ хийхийг хичээдэг. Тархи бол тоо цоо. Замд нэг хүн өглөг гуйгаад сууж байхад тархиа дагавал энэ мөнгөөрөө хүүхэддээ чихэр аваад өгье гэж бодно. Харин зүрхээ дагавал хөөрхий дөө, энэ хүн нэг өдөр ч болтугай гэдэс цатгалан байг гэж санана шүү дээ.

-Тэгвэл та хоёр дахь эхнэртэйгээ ханилахдаа сэтгэлээ дагаж дээ.

-Ийм сайхан охиныг өөр хүн хайрлачихвал яана аа, хүнд өгөхгүй юмсан гэж харамласандаа гэргийгээ болгосон.

-Амьдралаа эргээд харахад туулсан зовлон хүртэл сайнаар дурсагдаж, алдаа оноогоо ухаардаг. Амьдралынхаа хамгийн хэцүү үеийг дурсахгүй юу?

-Ижий, аавыгаа алдахад хамгийн их шаналсан. Ээжтэйгээ дахиж хэзээ ч уулзахгүй, хаалгаа тогшиход аав минь онгойлгохгүй гэж бодохоор тэнгэр хөмрөх шиг л болсон. Аав, ээжийгээ гомдоож, зовоож байгаагүй ч айхтар баярлуулсан удаагүй. Дахиад жаахан урт насалсан бол хүү нь хөлийг нь газар хүргэхгүй явах байсан даа гэж ганцаараа байхдаа нулимс унагадаг. Тэд одоо байхгүй ч тэнгэрээс намайг харж байгаа, би муу явах ёсгүй.