Л.Саранхөхөө: Миний амьдралын хандлага дунд сурдаг хүүхэдтэй адил

 Хүмүүн бид хэдийчинээ иргэншинэ, төдийчинээ хэлбэрт баригдаж, өөрийгөө алддаг. Тэгээд хажууд байгаа аз жаргалыг анзаарах ч үгүйгээр алсаас хайна. Хүсэл угаас хязгааргүйг таньж, яг одоогоо хайрлаж амьдардаг хүн бол ардын уран зохиолч Б.Лхагвасүрэнгийн хөвгүүн Л.Саранхөхөө. Тэрбээр Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд “Ойрхон алс” үзэсгэлэнгээ дэлгэжээ. Өнгөрсөн баларсан дурсамж мартагдсан зүүд мэт бүдэгхэн хэрнээ алсаас тодрох. Тэгснээ ойрхон санагдаж чинад руу нь өнгийвөөс холдох зэрэглээ мэт... Оньсого таавар шиг бүгээн өнгөнд түүний бүтээлийн шид орших аж.Түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.

-Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд үзэсгэлэнгээ нээсэн нь учиртай гэж дуулсан. “Ойрхон алс” гэж нэрлэсний учир юу вэ?

-Хуучнаас үлдсэн цорын ганц дүрслэх урлагийн музей шүү дээ. Олон зураач энд үзэсгэлэнгээ гаргадаг байсан болохоор бэлгэшээсэн юм. Буг байвал бурхан байна гэдэг шиг ойр байхад хол байна. Аливаа юм хоёр талтай, тэнцвэртэй гэдгийг л хэлэх гэсэн хэрэг.

-Зургаа зурж суух, ажлынхаа ард гараад үзэсгэлэнгээ үзэж зогсохын аль нь илүү сайхан бэ?

-Ард нь гарах юу байх вэ. Үзэсгэлэн гаргах миний эцсийн зорилго биш учир баярлаад байх зүйлгүй. Дуртай ажлаа л хийж байна.

-Та сонин, телевизээр нэг их гараад байдаггүй юм билээ. “Ойрхон алс” үзэсгэлэнгээ нээнэ гэдгээ ч зарлаагүй. Олны анхаарлаас хол, далд байхыг хүсдэг юм уу?

-Далдын хар малгай өмссөнгүй. Гэхдээ би, би гээд байх дургүй. Их хоцрогдсон хүн л дээ. Миний бүтээл хүмүүст таалагдах үгүй нь хамаагүй, зургаа зураад л түүнээсээ таашаал аваад сууж байх нь жаргал.

-Хүмүүс таны бүтээлээс юуг мэдрээсэй гэж хүсдэг бол?

-Бусдад үлгэр жишээ болж, өгүүлээд байх сургаал зурагт минь үгүй. Орчлон ертөнц миний нүдээр яаж харагддагийг л илэрхийлдэг.

-Зураачдыг оюун ухааны болон бодит ертөнцийн хоёр амьдралтай гэдэг. Таны оюун санааны ертөнц ямар вэ?

-Даргатайгаа нэг өөр, жирийн хүнтэй бас өөрөөр харилцдаг хүнийг хоёр ертөнцтэй гэж ойлгодог. Нэг л зангаараа, нэг өнцгөөс олон янзаар харах хэрэгтэй. Онгодоороо зурдаг хүмүүс байдаг л гэсэн. Би аливааг бодитоор хардаг. Зарим зураач шиг үзэн ядаж, эсвэл баярлаад, сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр зурдаггүй. Уран зургийг уйгагүй хөдөлмөр гэж ойлгодог.

-Тэгвэл авьяас хэр их шаардах вэ?

-40 хувь нь авьяас, 60 хувь нь хөдөлмөр. Манай зураачид авьяасандаа цадчихдаг бололтой, бага хөд өлмөрлөх юм. Би ихийг хийе гэж боддог ч санасандаа хүрэхгүй юм аа.

-Олонх зураач багаасаа л зурж эхэлсэн байдаг. Та мэргэжлээ сонгохдоо ухамсартайгаар сонгосон уу, эсвэл зураач болох ёстой гэж ухамсаргүйгээрээ шийдсэн үү ?

-Хүүхдүүд мэргэжлээ сонгохдоо юу боддог, аав ээж нь юу гэж зөвлөдгийг мэдэхгүй. Мэдээ орсон цагаасаа л зурж, багадаа “Пионерийн үнэн” сонинд ажилладаг байлаа. Дуртай юмаа хийгээд амьдарч байгаа болохоор би азтай.

-Дүрслэх урлагийн сургуулийг барималч мэргэжлээр төгссөн гэсэн. Яагаад баримлаас хөндийрсөн бэ?

-Баримал бол хамтын бүтээл шүү дээ. Тэр улсын соёл, хөгжлийг тодорхойлж, олон зуун жил наслах учир уран зургаас илүү хариуцлагатай хандах ёстой. Хэн дуртай нь уран баримал бүтээж чадахгүй. Улсаас анхаарах хэрэгтэй гэж боддог. Манайхан баримал ямар чухал гэдгийг одоохондоо ойлгохгүй байна. Мөнгөтэй эрхмийн санаанд нийц үүлж, янз бүрийн юм хийлгүй, цэвэр уран бүтээл туурвих хэрэгтэй.

-Хүнд үзүүлэхийг хүсдэггүй зураг бий юү?

-Зарим нэгэнд нь байдаг л байх. Би юуг нь нуух вэ дээ. Надад тийм зураг байхгүй.

-Зургаа зурахдаа дуу хөгжим сонсдог уу. Ямар орчинд ажиллах дуртай вэ?

-Анир чимээгүй орчин, дуртай дуу хөгжим зэрэг янз бүрийн нэмэлт зүйл хүсээд байдаггүй. Боломж л олдвол зурдаг.

-Таны аав бас зураач. Бие биедээ зөвлөгөө, шүүмж өгнө биз?

-Яагаад ч юм урлагийн тухай ярилцаад байдаггүй. Гэхдээ миний зурсан зурганд нэр өгдөг. Аливааг өөрөө шийдэж байг гэж санадаг юм уу, юу ч хийж байсан миний ажилд оролцдоггүй.

-Б.Лхагвасүрэн гуай нэг ярилцлагадаа “Хүүхдүүддээ хүн шиг хүн болоорой” гэж захидаг гэсэн. Таны бодлоор хүн шиг хүн ямар байдаг вэ. Захиасыг нь хэр биелүүлж байна вэ?

-Ямрыг нь хүн, хүн биш гээд байгааг ойлгохгүй юм. Сайн ч, муу ч орчлонд ирсэн л бол хүн гэж бодож байна. Худлаа хэлэхгүй, муу санахг үй, зөв сэтгэлтэй явъя гэж хичээдэг. Энэ л хүн гэдэг ойлголтод ойртох байх. Гэхдээ би хүн болсон үгүйгээ мэдэхгүй. Цагаа тулбал хүн өөрийгөө ч сайн таньдаггүй.

-Нэртэй хүний хүү байх хэцүү юү?

-Мэдэхгүй ээ. Би хүний нэр алдарт ач холбогдол өгдөггүй. Хувь тавилангаараа сайн хүний хүү болж төрсөн. Нэр сүрийг нь гутаачихгүй юмсан, өргөж явах юмсан гэж шүдээ зуугаад зүтгээд байдаггүй. Ээж аавыгаа энэ орчлонд удаан хамт байгаасай л гэж хүсдэг.

-Хайртай бүхнээ үгүй болоход ямар үнэ цэнэтэй байсныг нь ойлгодог гэдэг. Аав, ээжийн ачийг хариулна гэж байхгүй. Гэхдээ яаж баярлуулахыг хичээдэг вэ?

-Гоё сайхан юм өгч чадахгүй ч сэтгэлийг нь амар амгалан байлгаж, ойр байхыг хичээдэг. Найз нөхөдтэйгөө уулзахаас илүү ижий аавыгаа л зорьдог.

-Та их энгийн, барагтай зүйлд санаа зоволгүй байгаадаа сэтгэл хангалуун амьдардаг юм шиг ээ. Зорилгогүй бол ёроолгүй далайд сэлүүргүй завьтай яваа нэгэнтэй адил гэдэг. Таны амьдралын зорилго юу вэ?

-“Амьдрал ямар нэгэн зорилгод тэмүүлдэггүй. Амьдрал өөрөө зорилго юм” гэж үг байдаг. Өдөр бүр шинэ учир энэ л агшинд амьдралын эцсийн зорилго оршдог. Мөнгөтэй болох гээд байгаа юм уу, шагнал авах гээд байна уу, зорилго утгагүй. Өөрт оногдсон ажлаа сайн хийгээд л явж байхад болно гэж боддог.

-Та ямар өнгөнд дуртай вэ?

-Саарал зэрэг завсрын, бүдэг өнгөнд дуртай.

-Өнгө хүнийг илэрхийлж чадах уу?

-Чадна. Шийдвэртэй биш занг саарлаар төлөөлүүлж болно. Өөрөөр хэлбэл миний амьдралд хандах хандлага дунд сурдаг хүүхэдтэй адил.

-Уран бүтээлээрээ дамжуулж нийгэмд юу үлдээхийг хүсдэг вэ?

-Сайн муу ч бидний хийсэн зураг дурсгал болж үлддэг. Бүтээл нь үлдэх учир зураачид урт настай. Одоо хэний ч танихгүй зураачийн зураг 100 жилийн дараа хаана ч байхгүй хосгүй бүтээл болохыг үгүйсгэхгүй. Дуучин шиг дуулаад өнөөдөр үнэлэгдэх албагүй.

-Зарим нэг нь хэлбэрийн хувьд өвөрмөц хэрнээ утга учиртай үгүй нь мэдэгдэхгүй зүйл хийгээд энэ бол орчин үеийн урлаг гэх юм. Гэтэл тэр нь ур дутсан санагддаг. Энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

-Буруу биш шүү дээ. Яагаад хүссэнээ хийж болохгүй гэж. Хийе гэснээ хийж, өөрийнхөө тухай юу ч гэж ярьж болно. Хүний эрх чөлөө. Надад орчин үеийнхний хийж байгаа нь таалагддаг. Залуу уран бүтээлчид оюун ухаан, үзэж харсан зүйл, амьдралын боломжоороо бидний үеийнхнээс хамаагүй түрүүлчихсэн. Миний бодлоор шинэ үеийнхэн биднээс илүү ухаантай.